Wydawca treści Wydawca treści

OCHRONA LASU

Wiedza o procesach zachodzących w przyrodzie i kontrola stanu środowiska leśnego pozwalają leśnikom na wczesną diagnozę zagrożeń, mogących wpłynąć negatywnie na stan lasu. Każdego roku podejmują oni działania mające na celu zachowanie trwałości lasu i zwiększenie jego naturalnej odporności na czynniki szkodotwórcze.

 Zagrożenia dzieli się na trzy grupy:

  • biotyczne (np. szkodliwe owady, grzyby patogeniczne, ssaki roślinożerne);
  • abiotyczne – ekstremalne zjawiska atmosferyczne (np. silne wiatry, śnieg, ulewne deszcze, wysokie i niskie temperatury);
  • antropogeniczne – wywołane przez człowieka (np. pożary, zanieczyszczenia przemysłowe, zaśmiecanie lasu)

    Zagrożenia biotyczne

Warunki glebowo-klimatyczne w naszym nadleśnictwie sprawiają, że potrzebowickie drzewostany są szczególnie podatne na zagrożenia.

Przewaga jednogatunkowych i jednowiekowych borów sosnowych, niewielka ilość opadów (ok. 616 mm rocznie) powodują, że lasy wykazują wyjątkową predyspozycję do rozwoju czynników patogenicznych, przede wszystkim licznych gradacji szkodników pierwotnych (liściożernych), a często później wzmożonego występowania szkodników wtórnych (uszkadzających drewno).

Do najgroźniejszych występujących na terenie nadleśnictwa szkodników pierwotnych należą: brudnica mniszka, strzygonia choinówka, barczatka sosnówka, boreczniki, poproch cetyniak, zawisak borowiec. O wielkim niebezpieczeństwie związanym z gradacją tych szkodników świadczy historia Puszcza Noteckiej, doszczętnie zniszczonej w latach 1922 – 1924 przez strzygonię choinówkę. Corocznie prognozuje się występowanie szkodników na podstawie ilości zimujących w ziemi owadów, czy stosując liczenie samic brudnicy mniszki w czasie kulminacji rójki. W przypadku znacznego zagrożenia lasu, prowadzi się zabiegi ratownicze metodą lotniczą.  Inne pojawiające się szkodniki m.in. ogrodnica niszczylistka, szeliniak sosnowiec, ochojnik świerkowiec, zwójki, zawodnica świerkowa, krobik modrzewiowiec, nie stanowią większego zagrożenia, mają raczej charakter lokalny i są stale monitorowane, a w razie konieczności zwalczane mechanicznie lub chemicznie.

Głównymi sprawcami wydzielania się posuszu w starszych drzewostanach są: cetyniec większy i mniejszy, przypłaszczek granatek a w młodnikach oraz smoliki i rytowniki. W celu  ograniczenia nadmiernego ich rozmnażania wykładamy drzewa pułapkowe i pułapki feromonowe. Rocznie w nadleśnictwie wykładamy ok. 3 tys. klasycznych pułapek na cetyńca. Zasiedlone już drzewa są systematycznie usuwane.

Bardzo ważnymi sprzymierzeńcami leśnika w walce z nadmiernym rozmnożeniem się szkodliwych owadów są ptaki. Aby poprawić ich warunki bytowania, zakładamy remizy – grupy dzikich drzew i krzewów owocowych, wywieszamy w lasach budki lęgowe oraz pozostawiamy kilkuarowych kępy starodrzewia i drzewa dziuplaste na powierzchniach odnawianych. Zimą, gdy panują trudne warunki, dokarmiamy również ptaki na masową skalę.

Duży wpływ na stan sanitarny ma znaczna powierzchnia gruntów porolnych oraz znaczny udział lasów niepaństwowych na terenie administrowanym przez nasze nadleśnictwo. Na gruntach porolnych występuje huba korzeniowa a także opieńki. Spore zagrożenie od huby jest ograniczane przez szerokie stosowanie zabezpieczania pni na gruntach porolnych biopreparatem Phlebiopsis gigantea, systematyczne usuwanie posuszu oraz stopniowego wprowadzania gatunków liściastych w formie podszytów. Zagrożenie od opieńki nie przekracza 5% kontrolowanych powierzchni i nie stanowi większego zagrożenia dla trwałości drzewostanów. Co roku występuje osutka, której nasilenie występowania zależy od warunków atmosferycznych. Patogen ten może stanowić zagrożenie dla najmłodszych upraw.

      Zagrożenia abiotyczne

Susza i wiatr to główne czynniki powodujące szkody w nadleśnictwie. Szczególnie dotkliwe są susze i wysokie temperatury w okresie wiosennym – zdarzające się coraz częściej. Również dużo szkód powodują późne przymrozki a dodatkowym szkodliwym czynnikiem jest bardzo duża penetracja lasu przez zbierających runo leśne (głównie grzyby). Niestety, coraz większe zagrożenie dla lasów niosą silne wiatry.

  

Znaczne szkody wyrządził huragan w nocy z 30 czerwca na 1 lipca 2012 r. (fot. Adam Pikuła).

Szkody w drzewostanach może powodować również zwierzyna (jelenie, sarny). Gatunki cenne gospodarczo chroni się poprzez grodzenia, natomiast uprawy sosnowe i młodniki szczególnie narażone na zgryzanie i spałowanie zabezpiecza się repelentami.

     Zagrożenia antropogeniczne

Pożary są poważnym, stałym zagrożeniem obszarów leśnych, zwłaszcza w okresie wczesnej wiosny oraz długotrwałych okresów suszy w sezonie letnim. Powodują one dotkliwe, nieraz nieodwracalne straty w ekosystemach leśnych. Stan zagrożenia pożarowego obszarów leśnych jest przede wszystkim wynikiem wzrastającej ich penetracji przez ludność i nieostrożnym obchodzeniem się z ogniem w lesie lub na gruntach sąsiadujących z lasami.
Ze względu na obecność dużych kompleksów borów sosnowych Nadleśnictwo Potrzebowice zakwalifikowane zostało do I kategorii – dużego zagrożenia pożarowego.

Katastrofalny dla potrzebowickich lasów pożar w 1992 roku bardzo mocno uwrażliwił leśników na bezpieczeństwo lasu. Ponieważ na terenie naszego nadleśnictwa brakuje naturalnych zbiorników wodnych, dlatego w  latach 1998 - 1999 powstało 7 zbiorników retencyjnych, których budowa finansowana była z Funduszu "PHARE". Zbiorniki te służą również celom ochrony przeciwpożarowej, a także poprawiają bilans wodny i zwiększają bioróżnorodność. Obecnie w nadleśnictwie znajduje się 57 punktów czerpania wody, a w miejscach, gdzie nie ma dostępu do wody, postawiono 10 metalowych zbiorników o pojemności od 25 do 60 tys. litrów. Wzdłuż linii kolejowej Poznań – Szczecin założone są pasy brzozowe, które stanowią biologiczną zaporę dla ewentualnego ognia. Bezpośrednio przy torach utrzymywane są zmineralizowane pasy, uniemożliwiające rozwój ewentualnego pożaru.

Nadleśnictwo Potrzebowice posiada rozbudowany system ochrony przeciwpożarowej. Do wykrywania pożarów służą 3 wieże telewizji przemysłowej zlokalizowane w leśnictwach Dziewanna, Miały i Kwiejce, które swoim zasięgiem obejmują cały obszar nadleśnictwa.

  

Wieże obserwacyjne zapewniają skuteczną obserwację całego obszaru nadleśnictwa (fot. Adam Pikuła)

Ponadto nadleśnictwo korzysta z pomocy dostrzegalni sąsiednich nadleśnictw. Łączność zapewniają trzy niezależne sieci alarmowe: telefonii stacjonarnej, komórkowej oraz radiotelefoniczna. W okresie zagrożenia pożarowego od kwietnia do października pełni się dyżury przeciwpożarowe w punktach alarmowo-dyspozycyjnych. W okresie najwyższego zagrożenia w patrolowaniu i gaszeniu pomaga wyczarterowany samolot stacjonujący w leśnej bazie lotniczej w Herburtowie.