Prognoza dotyczy wybranych gatunków stanowiących największe zagrożenie dla drzewostanów iglastych, czyli szkodników pierwotnych sosny. Szkodniki pierwotne są to owady żywiące się igłami, które zasiedlają (atakują) drzewa i krzewy całkowicie zdrowe i jako pierwsze powodują ich osłabienie, a nawet śmierć.

Dokładny termin rozpoczęcia poszukiwań wyznacza Zakład Ochrony Lasu jednak zawsze, jest to okres przed nadejściem mrozów. Większość owadów na okres spoczynku zimowego wędruje z koron drzew do ściółki oraz gleby pod okapem koron drzew, na których żerowała. Wykorzystując tę wiedzę leśnicy, przeszukują ściółkę, próchnicę, glebę, a także pień drzewa wykonując tym samym jesienne poszukiwania szkodników pierwotnych sosny.
Gatunkami najbardziej niebezpiecznymi dla naszych lasów pod względem gospodarczym są:
- strzygonia choinówka,
- poproch cetyniak,
- siwotek borowiec,
- barczatkna sosnówka,
- osnuja gwiaździsta,
- boreczniki.

W celu wykonywania cyklicznych obserwacji tym samym wykluczając przypadkowość oraz aby materiały prognostyczne z kilku lat były porównywalne jesienne poszukiwania, wykonujemy w stałych partiach kontrolnych (PK). Partie te zlokalizowane są w drzewostanach sosnowych powyżej 20 lat: w obszarach ognisk gradacyjnych - jedna PK przypada na 50 ha, poza takimi ogniskami - jedna PK na 200 ha. Spacerując po lasach niejednokrotnie można natknąć się na drzewa z napisem „PK”. W danej partii kontrolnej owadów poszukujemy na 10 powierzchniach próbnych, co 35 m każda z nich. Pierwsza znajduje się pod wybranym przez nas drzewem (układ poszczególnych ramek - według schematu). Przeszukujemy: ściółkę, glebę wewnątrz ramki, a na powierzchniach nieparzystych również szyję korzeniową oraz pień do wysokości 1,5m.

Owady zebrane na danej partii kontrolnej umieszczamy w tekturowych pudełkach z opisem: nadleśnictwo, leśnictwo, oddział i numer partii kontrolnej.  Następnie znalezione okazy wraz z wynikami wpisanymi do specjalnego formularza zostają przekazane do nadleśnictwa gdzie  wszystko jest jeszcze raz sprawdzane i zostaje przekazane do Zakładu Ochrony Lasu. Pracownicy ZOL po wykonaniu analiz oraz określenia stopni zagrożonych drzewostanów, przekazują je do Instytutu Badawczego Leśnictwa, który opracowuje „Krótkoterminową prognozę występowania ważniejszych szkodników i chorób infekcyjnych drzew leśnych w Polsce”.

Jesienne poszukiwania szkodników pierwotnych sosny wydają się z pozoru błahym zadaniem. Jednak cały ten proces jest niezwykle istotny dla przyszłości lasów oraz pomaga leśnikom zapobiegać masowemu pojawienia się szkodników (gradacji).

Warto przypomnieć, że między innymi Puszcza Notecka została dotknięta największą gradacją w historii.
W 1922 roku nasze lasy nawiedził masowy pojaw małego motyla – strzygoni choinówki. Szkodnik ten zniszczył w ciągu trzech lat na obszarze Rzeczypospolitej około 220 tys. ha drzewostanów sosnowych, z czego w Puszczy Noteckiej ucierpiało około 70 tys. ha. Klęska ta zmieniła krajobraz puszczy na wiele dziesięcioleci.

Ryc. Kopce zgrabionej ściółki leśnej z poczwarkami strzygoni. (Ilustracja Polska 1933)